Στην Καρδιά του Κινδύνου

Η χοληστερόλη δεν είναι πια στη μόδα. Τσέκαρε το νέο εχθρό των αρτηριών σου.      
Βάλε τη ζώνη σου κι ετοιμάσου για ένα ταξίδι στις λεωφόρους των αγγείων του σώματός σου. Κανονικά το αίμα σου πρέπει να ρέει στρωτά, οπότε η διαδρομή θα είναι ήρεμη, τόσο που να μπορείς να βάλεις τον αυτόματο πιλότο. Μπορεί βέβαια να συναντήσεις και μποτιλιαρίσματα κι αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να ελέγχεις τη χοληστερόλη και την αρτηριακή σου πίεση τακτικά. Το χειρότερο σενάριο στο ταξίδι σου είναι να φτάσεις ξαφνικά και ανεξήγητα σε αδιέξοδο, παρόλο που όλες οι εξετάσεις σου έδειξαν άριστη αρτηριακή πίεση και χαμηλή LDL (κακή) χοληστερόλη.
Οι επιστήμονες ονομάζουν αυτόν τον κρυμμένο κίνδυνο του ταξιδιού σου «ενδοθηλιακή δυσλειτουργία». Πρόκειται για κατάσταση, στην οποία η εσωτερική επιφάνεια των αγγείων σου (το ενδοθήλιο) δεν διαστέλλεται φυσιολογικά, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η ομαλή ροή του αίματος. «Το ενδοθήλιο μοιάζει με επένδυση από τεφλόν (το υλικό στα αντικολλητικά τηγάνια) που επενδύει εσωτερικά τα αγγεία κι εμποδίζει την πήξη του αίματος» λέει ο Eric Thorin, ερευνητής που μελετά το ενδοθήλιο στο Montreal Heart Insitute. «Είναι όμως και το σημείο απ’ όπου ξεκινούν όλες οι ασθένειες των αγγείων». Αν αυτή η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί, οδηγεί σε καταστροφικές συνέπειες.
Αισθάνεσαι ότι ήρθε η ώρα να πανικοβληθείς; Κρατήσου. Ακολούθησε τις συμβουλές μας και οι αγγειακές σου λεωφόροι θα είναι πάντα ανοιχτές, παρόλο που περιστασιακά μπορεί να συναντάς σαμαράκια στη διαδρομή.

Αναγνώρισέ την

Πολλές ασθένειες έχουν χαρακτηριστεί σιωπηλοί δολοφόνοι, αλλά η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία είναι πραγματικά ένας νίντζα με τέλειο καμουφλάζ. Συνήθως κρύβεται πίσω από την απουσία των κλασικών συμπτωμάτων, που σηματοδοτούν κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, όπως οι ανεβασμένες τιμές χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων, σου λέει ο Vincent Bufalino, διευθυντής καρδιολογίας στο Advocate Medical Group του Σικάγου. Υπάρχουν όμως ενδείξεις που μπορούν να αποκαλύψουν το δολοφόνο που κρύβεται στη σκιά.
ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η μία δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει στην άλλη. Η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία -πρόδρομος καρδιακών παθήσεων- συνήθως χτυπά αρχικά την αιματική ροή κάτω από τη ζώνη, λέει ο Robert Kloner, καθηγητής αγγειοχειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. «Αν οι αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα το πέος σου δεν διαστέλλονται φυσιολογικά, τότε δεν μπορείς να έχεις στύση. Αυτό μπορεί να συμβεί σε πολύ πρώιμα στάδια αθηρωσκλήρωσης, πριν ακόμη χτιστούν οι αθηρωματικές πλάκες στο τοίχωμα των αρτηριών». Θυμήσου, επίσης, ότι οι αρτηρίες που τροφοδοτούν το πέος σου είναι πολύ μικρότερες από αυτές που τροφοδοτούν την καρδιά σου, οπότε ακόμα και η πιο μικρή στένωση σε αυτές μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις, λέει ο Kloner.
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ. Τα εκατομμύρια των κυττάρων που απαρτίζουν το ενδοθήλιο έχουν μικρούς αισθητήρες, που προεξέχουν στη ροή του αίματος κι ελέγχουν την κυκλοφορία. Οταν υπάρχει υπερβολική γλυκόζη στο αίμα, αυτή συσσωρεύεται στους αισθητήρες και μειώνει την ευαισθησία τους. Η χειρότερη περίπτωση: αν οι αισθητήρες δεν λειτουργούν φυσιολογικά, τα όργανά σου θα στερηθούν το απαραίτητο οξυγόνο.
ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ. Αυτή η διαταραχή, εκτός από την παύση της αναπνοής, σου προκαλεί και ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Μία νέα νορβηγική μελέτη αναφέρει ότι άτομα που εμφανίζουν υπνική άπνοια βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για ενδοθηλιακή δυσλειτουργία, ανεξάρτητα από το αν είναι ή όχι υπέρβαροι. Δύο πιθανές αιτίες: η επίμονη φλεγμονή και η αυξημένη αδρεναλίνη που απελευθερώνουν τα άτομα αυτά όταν ξυπνάνε τη νύχτα και η οποία προκαλεί αγγειοσύσπαση.

Διάγνωσέ την

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι -επεμβατικές ή μη- για να εκτιμηθεί η λειτουργία του ενδοθηλίου σου. Οι επεμβατικές περιλαμβάνουν αγγειακό καθετηριασμό και εκτίμηση των αλλαγών στη διάμετρο των αγγείων, μετά από χορήγηση ουσιών που επηρεάζουν το ενδοθήλιο.
Από τις μη επεμβατικές, η πιο γνωστή μέθοδος στηρίζεται στην υπερηχογραφική μέτρηση της αγγειοδιαστολής μέσω ροής (FMD). Αυτή μελετά με υπέρηχους τη ροή του αίματος σε αρτηρίες του χεριού πριν και μετά από ισχαιμία 5 λεπτών. Η ισχαιμία προκαλείται με περίσφιξη της βραχιόνιας αρτηρίας (της κύριας αρτηρίας που τροφοδοτεί το χέρι σου) από ένα πιεσόμετρο.
Μία νεότερη μη επεμβατική μέθοδος με παρόμοια διαδικασία ονομάζεται περιφερική αρτηριακή τονομετρία. Πραγματοποιείται με αισθητήρες που εφαρμόζονται στα άκρα των δαχτύλων του χεριού και καταγράφουν αντίστοιχες μεταβολές στη ροή αίματος όπως και με τη μέθοδο FMD. Οι αλλαγές στη ροή του αίματος σχετίζονται με την ικανότητα διαστολής του ενδοθηλίου. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται με μία συσκευή που ονομάζεται EndoPAT. Τα αποτελέσματα επεξεργάζονται μέσω υπολογιστή και γι’ αυτό είναι αρκετά ακριβή.

Πολέμησέ την

Είτε εμφανίζεις ενδοθηλιακή δυσλειτουργία είτε -όπως πιστεύεις τουλάχιστον- τα αγγεία σου διαστέλλονται φυσιολογικά, πρόσθεσε στη λίστα με τα «πρέπει» σου απλά πράγματα, που καταπολεμούν την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Το σίγουρο είναι ότι το σώμα σου δεν θα διαμαρτυρηθεί καθόλου.
ΥΠΟΛΟΓΙΣΕ ΓΡΗΓΟΡΑ ΤΟ ΛΙΠΟΣ. Οταν παραγγέλνεις φτερούγες, το ενδοθήλιό σου βλέπει έναν εχθρό. «Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα γίνονται αντιληπτά σαν μη φυσιολογικά, οπότε τα κύτταρα του ανοσοποιητικού σου προσπαθούν να τα ξεφορτωθούν» λέει ο Mansoor Amiji, πρόεδρος του Τμήματος Φαρμακολογίας στο Northeastern University της Βοστόνης και ερευνητής σε θέματα θεραπείας της ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας. «Αντιθέτως, τα κύτταρα προκαλούν περισσότερη φλεγμονή και καταλήγουν να κάνουν ζημιά». Πριν ξαναβάλεις στο καρότσι του σούπερ μάρκετ συσκευασμένα τρόφιμα, διάβασε την ετικέτα κι εξάσκησε τα μαθηματικά σου. Πολλαπλασίασε τα γραμμάρια του κορεσμένου λίπους επί 9, για να υπολογίσεις τις θερμίδες που προσθέτει αυτό το λίπος. Στη συνέχεια διαίρεσε αυτές τις θερμίδες με τις συνολικές που σου προσφέρει το τρόφιμο. Αν το κορεσμένο λίπος συνεισφέρει περισσότερο από το 10% της συνολικής θερμιδικής αξίας, ξαναβάλε το πακέτο στο ράφι.
Το κορεσμένο λίπος δεν είναι ο μόνος σαμποτέρ σε αυτήν την υπόθεση. Ισως ήδη έχεις μειώσει σημαντικά τα τρανς λιπαρά στη διατροφή σου. Θα ανακαλύψεις ένα κίνητρο να τα κόψεις τελείως, αν μάθεις ότι αυτά τα συνθετικά λίπη παρεμβαίνουν στην ικανότητα του ενδοθηλίου σου να ρυθμίζει τα επίπεδα του αγγειοδιασταλτικού μονοξειδίου του αζώτου, σου λένε ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον.
Μην εμπιστεύεσαι πάντα τις εταιρείες παρασκευής τροφίμων. Πρόσφατη μελέτη του Χάρβαρντ έδειξε ότι σε τρόφιμα των σούπερ μάρκετ που είχαν υποστεί επεξεργασία για απαλλαγή από τα τρανς λιπαρά οξέα, στην ουσία είχαν απλώς μειωθεί κατά 84%. Αυτό σημαίνει ότι εξακολουθεί να ισχύει ο κλασικός κανόνας: απόφυγε οποιοδήποτε τρόφιμο περιέχει υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά οξέα, ακόμα κι αν η ετικέτα ισχυρίζεται «0 γραμμάρια τρανς λιπαρών οξέων».
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΗ. Οι άνθρωποι της παλαιολιθικής εποχής σίγουρα ένιωθαν έντονο άγχος κάτω από την απειλή των κοφτερών δοντιών άγριων ζώων, αλλά δεν εμφάνιζαν ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Είτε ήταν κυνηγοί είτε θηράματα εκδήλωναν ξεσπάσματα έντονης δραστηριότητας, που μοιάζουν με τις περιόδους έντονου τρεξίματος της διαλειμματικής άσκησης, σου λέει ο Thorin από το Montreal Heart Institute. Αυτό είναι σημαντικό, επειδή η διαλειμματική άσκηση βελτιώνει την αιματική ροή πολύ περισσότερο από τη σταθερής έντασης καρδιαγγειακή άσκηση, σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα του Journal of Strength and Conditioning Research. Δοκίμασε το πρόγραμμα της μελέτης: κάνε ζέσταμα περπατώντας για 10 λεπτά, τρέξε με έντονο ρυθμό 4 περιόδους σε διάδρομο, από 4 λεπτά σε κάθε περίοδο, με μεσοδιαστήματα των 3 λεπτών ενεργητικής αποκατάστασης (όπως περπάτημα). Τελείωσε με 5 λεπτά αποκατάστασης.
ΣΥΧΝΑΖΕ ΣΕ ΜΕΡΗ ΧΩΡΙΣ ΚΑΠΝΟ. Ο καπνός του τσιγάρου μπορεί να προκαλέσει ασφυξία στα αγγεία σου, ακόμα κι αν κανείς δεν καπνίζει εκείνη την ώρα κοντά σου. Οταν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας εξέτασαν τις συνέπειες της απλής παραμονής σε ένα χώρο όπου άλλοι είχαν καπνίσει 30 λεπτά νωρίτερα, διαπίστωσαν ότι τα υπολείμματα καπνού προκαλούσαν την έναρξη ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας. Η καλύτερη προστασία: απόφευγε μπαρ, εστιατόρια και σπίτια όπου επιτρέπεται το κάπνισμα.